پزشکی ورزشی

پزشکی ورزشی شاخه‌ای از علم پزشکی است که در زمینه سلامتی ورزشکاران و همچنین استفاده از ورزش در جهت حفظ سلامت عمومی انسانها مطالعه می‌نماید.

تاریخ [هرچند رشته پزشکی ورزشی به عنوان یک رشته تخصصی پزشکی در چند دهه اخیر مطرح شده‌است ولی سابقه آن با تاریخ ورزش درجهان پیوند خورده‌است و از هنگامیکه ورزش وجود داشته، مباحث پزشکی مرتبط با ورزش نیز در کنار آن مطرح بوده‌است. در یک کتابچه پزشکی یافت شده در هند با عنوان Arthava-Veda که مربوط به ۸۰۰ تا ۱۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌باشد از اثرات درمانی ورزش نام برده شده‌است. با گسترش ورزش و همگانی تر شدن آن دانش بشری در خصوص پزشکی ورزشی به‌ویژه در بعد آسیب‌های ورزشی و بازتوانی ورزشی افزایش یافت.

ابن سینا در کتاب قانون خود جستارهایی را به موضوعات مرتبط با پزشکی ورزشی اختصاص داده‌است. موضوعاتی مانند اثر ورزش بر تندرستی، اثرات انواع ماساژها، ورزش در کودکان و سالمندان و نحوه برخورد با خستگی‌های ناشی از ورزش ودرمان آن، منافع و مضار ورزش در بیماریها و آسیب‌های ناشی از ورزش از جمله مباحثی که بخشی از کتاب قانون را به خود اختصاص داده‌است.

جالینوس پزشک یونانی سده دوم وسوم پیش از میلاد نگرش جدیدی را درمورد سلامت و بهداشت ارائه داد که می‌توان آن را فیزیولوژی کاربردی ورزش نامید. همین پزشک است که استفاده از فرآورده‌های گیآهی محرک را برای افزایش کارایی ورزشکاران در یونان باستان گزارش نموده‌است. سابقه استفاده ورزشکاران از ماساژ و رژیم غذائی خاص به مدت ۱۰ ماه پیش از آغاز مسابقات المپیک یونان باستان یافت شده است. انواع رژیم‌های غذائی توسط Promous قهرمان دو دوره دوهای استقامت در ۴۳ قبل از میلاد و اشکال تغییر یافته این رژیم توسط Gardine در ورزش‌های مختلف در تاریحچه المپیک ثبت شده‌است. این موارد حاکی از آن است که هرچند عنوان پزشکی ورزشی مربوط به سده اخیر می‌باشد ولی پیشینهٔ آن به میزان پیشینهٔ علم پزشکی و ورزش می‌باشد.

در سده گذشته که با گسترش دامنه دانش‌ها از جمله علم پزشکی از یک سو و گسترش کمی و کیفی ورزش از سوی دیگر توجه به این رشته در زمره دانش آکادمیک بیشتر شد. در سال ۱۹۲۸ فدراسیون بین‌المللی پزشکی ورزشی در جریان بازی‌های المپیک زمستانی جهت کمک به ورزشکاران پایه گذاری شد. درسال ۱۹۵۰ انجمن ملی مربیان ورزشی جهت آموزش علمی مربیان ورزشی تأسیس شد وبدنبال آن در سال ۱۹۵۱ انجمن پزشکی آمریکا کمیته‌ای را برای مطالعه بر روی آسیب‌های ورزشی پایه‌گذاری نمود که فعالیت ادامه دارد. شاید بتوان این کمیته را اولین اقدام در جهت آکادمیک نمودن رشته پزشکی ورزشی قلمداد نمود. بزرگ‌ترین سازمان پزشکی ورزشی کالج آمریکائی پزشکی ورزشی the American College of Sports Medicine می‌باشد که در سال ۱۹۵۴ تأسیس شده‌است. حوزه فعالیت رشته پزشکی ورزشی در سالهای اخیر پیشرفت چشم‌گیری نموده و هم‌اینک در چندین کشور دنیا انجمن‌های پزشکی ورزشی، فدراسیون پزشکی ورزشی و رشته آموزشی پزشکی ورزشی در دانشگاه‌ها و درسطوح مختلف فعالیت دارد.

پزشکی ورزشی در ایران [تاریخچه پزشکی ورزشی در ایران نیز به سال ۱۳۲۹ مربوط می‌شود. که با تاسیس فدراسیون پزشکی ورزشی ایران در آن تاریخ مباحث مربوط به مقوله پزشکی ورزشکاران از طریق آن مجموعه پیگیری شد . اما با گذشت زمان و نیاز به تخصصهای مختلف کمیته های تخصصی این فدراسیون تکمیل تر گردید . تا جایی کمیته های مختلف ان به ترتیب زیر می باشد : کمیته آموزش و پژوهش : کمیته خدمات درمانی : کمیته تغذیه : کمیته توانبخشی : کمیته درمان : کمیته بانوان : کمیته طرح و برنامه : کمیته روابط عمومی و امور بین الملل : کمیته روانشناسی : ستاد ملی مبارزه با دوپینگ : فدراسیون پزشکی ورزشی ایران با عضویت ۰۰۰/۶۰۰/۲ ورزشکار که به عنوان ورزشکاران سازمان یافته ایران تلقی می شوند به عنوان بزرگترین فدراسیون ملی ایران به امور پزشکی ورزشی ورزشکاران می پردازد .

رشته دانشگاهی پزشکی ورزشی :

رشته تخ×صصی پزشکی ورزشی در دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۸۳ و تاسیس مرکز تحقیقات پزشکی ورزشی در دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۳۸۰ مجموع سوابق این رشته در ایران می‌باشد. هرساله مجموعا هشت نفر دستیار تخصصی در دو دانشگاه پذیرش می‌شوند.

زمینه‌ها هرچند از دیدگاه دست اندرکاران ورزش مبحث پزشکی ورزشی بیشتر محدود به درمان آسیب‌ها و بازتوانی آسیب دیدگان و کنترل سلامت عمومی ورزشکاران می‌شود ولی رفته رفته دامنه این علم توسعه یافته و موضوعات زیر را شامل می‌شود:

• فیزیولوژی ورزشی و شرایط سازگاری بدن در محیط‌های مختلف

• فیزیوتراپی و بازتوانی آسیب‌های ورزشی

• بیومکانیک حرکات بدن وپی بردن به حرکات خطا جهت کسب بیشترین راندمان و کمترین آسیب

• آسیب‌های ورزشی (تشخیص و درمان آسیب‌ها)

• اختلالات و بیماری‌های ناشی از ورزش و نحوه برخورد با آن‌ها

• تغذیه ورزشی و مکمل‌های غذائی مجاز

• روانشناسی ورزشی

• ورزش در بیماران و در افراد دارای معلولیـهای جسمی و ذهنی

• ورزش در کودکان و نوجوانان

• نحوه شناسائی استفاده از داروها و مواد نیروزا غیر مجاز در ورزش (دوپینگ | Doping)

• ورزش در افراد دارای معلولیـهای جسمی و ذهنی

• ورزش در درمان بیماران و پیشگیری از بیماریها